Làng cổ giữa ba bề núi
Theo những vị cao niên ở làng cổ Lộc Yên, làng được hình thành từ nửa cuối thế kỷ 18 (thời Tây Sơn), do ông Nguyễn Công Tuyết, người Tam Kỳ đưa dân đinh về chốn này khai cơ lập nghiệp, tạo dựng nên làng Lộc An, sau đổi thành Lộc Yên ngày nay. Làng tọa lạc trong một thung lũng hình tròn khá đẹp, bao bọc xung quanh bởi các dãy núi Rừng Cấm, Đá Bàn, Hố Chò, Rừng Gấm… Dưới các chân núi có các sông suối Đá Giăng, Vực Dài, Đồng Rộc và các con mương “dẫn thủy nhập điền” bao bọc lấy ngôi làng. Với địa hình như vậy, khí hậu ở làng cổ mát mẻ, cây cối xanh tốt quanh năm. Những năm gần đây người dân trong làng trồng các loại cây ăn quả trong vườn nhà, phong cảnh vốn đã nên thơ lại càng thêm hữu tình. Từ UBND xã Tiên Cảnh, rẽ vào nhánh đường bê tông khoảng 1km là vào đến làng Lộc Yên. Con đường này cũng chia làng thành hai xóm, bên trái là Gò Tròn, bên phải là Hòn Ngang. Dọc hai bên đường chính dẫn vào làng là những hàng cây xanh được trồng che mát lối đi, bên dưới trồng hoa lan huệ khoe sắc thắm khi mùa hạ sang…
Nhà cổ và ngõ đá rêu
Làng cổ Lộc Yên hiện còn 8 ngôi nhà cổ có niên đại từ 100 đến 150 năm, làm bằng gỗ mít, loại cây ăn quả chủ yếu ở vùng quê Tiên Phước, theo kiểu 3 gian 2 chái. Ngôi nhà cổ lớn nhất, đẹp nhất, có tuổi đời khoảng gần 200 năm là của anh em ông Nguyễn Đình Sưu. Trước năm 1975, Tổng thống Sài Gòn Ngô Đình Diệm từng 2 lần gạ mua nhưng chủ nhân của ngôi nhà này đều từ chối, không bán. Nét đặc biệt ở làng cổ Lộc Yên là cùng với việc làm nhà bằng gỗ mít kiên cố, người dân còn xây dựng vườn nhà trồng cây đặc sản vừa đem lại hiệu quả kinh tế, vừa tạo cảnh quan đẹp cho làng quê như cau, quế, tiêu, chè... Do địa hình có độ dốc lớn, để đất khỏi bị mưa lũ xói trôi, người dân chất bờ đá ngăn giữ. Những bờ đá cao đến vai người, thẳng tắp, làm cho cảnh quê ở làng cổ Lộc Yên thêm đẹp. Bờ đá vườn, bờ đá ngõ dẫn vào nhà là “công trình nghệ thuật” của mỗi hộ dân nơi đây. Nhà xây dựng mặt quay ra đồng lúa, lưng tựa vào núi làm hậu chẫm, lối đi men theo sườn đồi, ngõ đá dài uốn lượn nhiều tầng bậc, nhìn xa trông rất đẹp mắt, nhất là khi xuân sang, cỏ đá mọc che phủ đá tạo nên một tấm thảm xanh lấp lánh ánh ngày.
Địa điểm du lịch sinh thái
Nhằm phát triển làng cổ Lộc Yên thành điểm du lịch hấp dẫn, huyện Tiên Phước đã triển khai thực hiện thành công đề tài khoa học “Thực trạng và giải pháp bảo tồn phát huy giá trị không gian văn hóa nhà cổ Lộc Yên, Quảng Nam”. Đề tài này đã thiết lập hành lang trình Cục Di sản văn hóa và đã được Bộ VH-TT&DL thống nhất đề nghị xây dựng hồ sơ xếp hạng di tích cấp quốc gia đối với làng cổ Lộc Yên. Đồng thời huyện cũng xây dựng Đề án bảo tồn, tôn tạo các di tích lịch sử, văn hóa, danh thắng giai đoạn 2011 - 2020. Theo đó, người dân làng Lộc Yên sẽ được Nhà nước hỗ trợ một phần kinh phí trồng cây xanh lấy bóng mát, cây ăn quả, chất bờ đá… và khôi phục các làng nghề truyền thống, các loại hình văn hóa phi vật thể để khai thác du lịch sinh thái.
Đường vào làng mở ra cảnh trí thanh bình từ những thửa ruộng bậc thang hai bên đường
Ngõ đá dẫn vào nhà - kiến trúc đặc trưng làng cổ Lộc Yên
Ngõ sâu hun hút
Men theo lối vào nhà
Nhà của ông Nguyễn Đình Hoan là một trong những ngôi nhà lâu đời nhất ở đây
Đã hơn 200 năm tựa lưng vào sườn núi sau nhà
Trong sân nhà đá cũng tạo vách ngăn những không gian sinh hoạt nhỏ
Ngõ sau nhà mở ra thế giới của vườn cây lưu niên
Như đường đi vào sâu trong lòng núi
Nhìn từ bậc ngõ đá cao nhất trước nhà
Lại thấy vũng ruộng sâu đang vào vụ mới
Đọng mãi trong lòng cảm giác bình yên